Eski kamyonetin farları söndüğünde, sürücünün önünde yola benzer pek bir şey kalmamıştı. Buradan geleceğimiz yere kadar yolu aklında kaldığı kadarıyla buluyor. Donetsk'teki bu bölgeyi aydınlatan hilal, sıfır çizgisine giden bozuk toprak yolları aydınlatmaya yetmiyor.

Kamyonun elektronik harp cihazını açtığını telsizden duyuran şoför, yorgun ve eğilmiş fren disklerinin tekerleğe sürtme sesi eşliğinde karanlıkta yolunu bulmaya çalışıyor. Vardiya değişimi için dışarı çıkan askerlere selam veriliyor. Askerler sırt çantalarını ve tüfeklerini kamyonun arkasına atıyor.

Yolculuğun sonunda, solmuş yeşil yaz yapraklarıyla süslü, ölü ve yanmış ağaçlarla dolu olan bir hat boyunca kısa ve tempolu bir yürüyüş başlıyor. Solgun kırmızı bir farla işaretlenmiş mevzilerin girişi, her iki tarafına tahta kalaslar döşenmiş uzun bir toprak yola çıkıyor. Yürüyüşün sonunda yol yer altına doğru iniyor ve üstte kamuflaj ağı beliriyor.

Bu siperler Ukrayna güçlerinin elindeki son mevzilerdir: Kum torbalarıyla çevrili atış noktalarının bulunduğu yer "no man's land". Bu ifade I. Dünya Savaşı'nda kazandığı tüm anlamı koruyor. Savaşan taraflar arasındaki gri bölgede en ufak bir hareket sizi hedef haline getirir. Engebeli arazide sadece 150 metre ötede, birbirine çok benzeyen pozisyonlarda Rus askerleri bulunuyor.

Bu mevziler Rusya'nın tam ölçekli savaşının büyük bölümünü, cephe hattına yakın olmasına rağmen nispeten sakin geçiren maden kenti Toretsk'in kuzey kanadını savunuyor. Bölge, ülkenin en deneyimli savaş birliklerinden olan Ukrayna 28. Mekanize Tugayı tarafından yönetiliyor. Tugay, Herson'un kurtarılmasında öncü bir rol oynadıktan sonra 1,5 yıldan fazla bir süredir burada konuşlanmış durumda.

Geçtiğimiz yaz Bahmut'un güney kanadını başarıyla savunan ve sınırlı karşı saldırı operasyonlarına katılan tugay, Rusya'nın çabalarını başka yerlere odaklamasıyla savunma pozisyonuna yerleşti. Ama son bir aydır rüzgâr farklı yönden esiyor. Amerikan askerî yardımları Ukrayna'ya ulaşmaya başlamış ve bu esnada Rus güçleri Harkov bölgesinde durdurulmuş olsa da Moskova, Kiev'in devam eden personel sıkıntısından faydalanarak Donetsk'te ilerlemeye devam etti.

İki Ukrayna tugayının başarısız rotasyonundan faydalanan Rus kuvvetleri, haziran ayı sonlarında Toretsk'in dışında ileriye doğru harekete geçti ve 2014'te bu bölgede çatışmalar başladığından beri güçlü olan savunma hatlarını hızla aşarak yeni bir saldırı dalgası başlattı. Rusya'nın tam kapsamlı işgalinin üzerinden iki buçuk yıl geçmesine rağmen, son dönemde büyük can kaybı veren Ukrayna piyadelerinin durumu kritik.

Korkutucu yeni silahların damga vurduğu koşullarda aylarca bu tür siperlerde ve sığınaklarda yaşayan piyadeler, ülkenin bir bütün olarak savunulmasının temel taşlarıdır. 'Tsirkul' kod adlı 39 yaşındaki asker, elinde termal dürbünle karşı siperleri tararken çocuksu bir heyecanla dikkat çekiyor: "Gördüm, gördüm, onları gördüm!"

Termal dürbünün parlak yeşilinden dikkatlice bakıldığında, cüruf yığınının arkasından parlak beyaz bir nokta çıkıyor ve buradan alçak açıyla havaya ateşlenen mermiler görülebiliyor. Düşmanı tespit ettiği için ne kadar mutlu olsa da, küçük beyaz noktanın tam olarak neyi temsil ettiği hemen anlaşılmıyor. Şafak vakti insansız hava araçlarının görüşü oldukça kısıtlı olduğundan karşımızdaki nesneyi hedeflemenin belirgin bir yolu neredeyse yok.

Bir yıl önce Vinitsa yakınlarındaki bir köyden askere alınan, kısa boylu ama zayıf, kambur ve büyük miğferli Tsirkul, ortalama bir Ukraynalı askerin, askere alım posterlerinde tasvir edilen 'süper asker'den çok uzak görünüyor. Savaşın ilk yılında on binlerce gönüllünün hızla yeni tugaylara akın etmesinin aksine, Ukrayna ordusunun büyük kısmı artık Tsirkul gibi kırsal bölgelerden seferber edilmiş köylülerden oluşuyor.

Tsirkul, "Sanırım savaş 2025'te, belki 2026'da bitecek, o zaman işler biraz daha kolaylaşacak" diyor, tüfeğinin namlusuyla durmadan oynayarak. Sonra ekliyor: "Ama o zaman bile hemen eve gideceğimi sanmıyorum. Hepimiz eve gidersek, hemen peşimizden gelirler, birinin burada kalması gerekiyor." 28. Tugay Basın Subayı 'Jackie Chan' kod adlı Yevhen ise güneşin ilk ışıkları siperlere girmeye başladığında, "Piyade birliği bir günü 6 ay kadar uzun geçen yerdir" diyor.

Mevzilerin kenarında, askerlerin düşmanın hareketlerini gözetleyebilmeleri için kolayca erişebilecekleri ateş noktaları bulunuyor. Normalde bu tür siperlerde bulunan eski Sovyet dönemi hafif makineli tüfeklerin yanısıra, mevzilerden birinde uzaktan kumandalı elektronik nişan alma sistemiyle donatılmış modern bir makineli tüfek de var. Buradaki kamuflaj ağları gözle görülür şekilde yanmış durumda: Daha iki gün önce bu mevzi, çok namlulu roketatardan ateşlenmiş Grad füzesiyle hedef alınmış, siperlerde büyük bir karmaşa yaşanmış.

Mevzi toplamda 7 piyade tarafından yönetiliyor. Resmi olarak, her 3 saatte bir nöbet görevini aralarında değiştiriyorlar. Gerçekte çoğu insan fırsat buldukça daha fazla uyumaya çalışır ve uyandığında da tül altında oturup kahve içer ve telefonla vakit geçirir. Geçtiğimiz yıldan bu yana, çoğu buraya taşındığından beri, bu mevziler yağmur, dolu, güneş demeden onların kalıcı yuvası oldu: Her adam haftada sadece bir gün duş almak ve erzak satın almak için siperlerden ayrılıyor.

Donetsk oblastının kalbinde yer almasına rağmen, son bir yıldır burası cephe hattının daha sakin bir parçası. Bunun başlıca nedeni, iki tarafın ilerlemesine karşı doğal bir bariyer görevi gören Siversky Donets-Donbas kanalıdır. Daha kuzeyde Ukrayna güçlerinin geçtiğimiz ay geri çekildiği aynı su yolu, şimdi Çasiv Yar şehrinin savunması için hayati önem taşıyor. 40 yaşındaki Oleksandr 'Dinia' "Elbette yakın zamanda kanalı geçmeyecekler. Ama her hâlükârda birbirimize ateş ediyoruz" diyor.

Havan ve obüs mermileri düzenli aralıklarla mevzilerin üzerinden geçiyor. Savaşın bu aşamasında bu tür pozisyonlardaki piyadeler için en büyük tehlike geleneksel topçular değil, insansız hava araçlarıdır. Hem Ukrayna hem de Rusya cephede benzer insansız hava aracı filoları kullanıyor: Sabit kanatlı keşif uçakları, gözetleme ve bombalama için yeniden tasarlanmış sivil quadcopter'lar ve binlerce ucuz, intihar amaçlı FPV dronlar...

Quadcopter'ler hangi taraf uçurursa uçursun aynı sesleri çıkarıyor ancak askerlerin de söylediği gibi, Ukrayna siperlerine paralel uçan bir dron genellikle pilotun Rus olduğunu ve hedef aradığını açıkça belli ediyor. Dinia şunu söylüyor: "Etrafınızda uçan her şeye alışıyorsunuz. Bazen size doğru geldiğini duyabiliyorsunuz, bazen de gökyüzü size sadece 'merhaba' diyor." Muhabbet esnasında piyadelerin hemen hepsi de sürekli tek bir yerden bahsediyor: Netailove. Buradan 50 kilometre güneybatıda, yıkılmış ve işgl edilmiş Avdiyivka şehrinin hemen dışında, Netilove adında küçük bir köy var.

Buradaki askerlerin bir kısmı, şubat Avdiyivka'nın şubat ayında düşmesinden sonra bölgedeki toprak kayıplarını durdurmak üzere oraya gönderildi. Askerlerin alaycı bir şekilde 'dahiler' olarak adlandırdığı üst düzey Ukraynalı komutanlar tarafından alınan karar, orduyu bölük seviyesinde mikro düzeyde yönlendirmeye çalışma stratejisinin bir parçasıydı.

O köyde ağır bombardımanla sürekli saldırı altında kalan, mevzilerini düzgün bir şekilde kuramayan ve arazi durumunu öğrenemeyen bölük (tam kadro genellikle 100 kişi civarındadır ancak pratikte çoğu zaman sadece birkaç düzine kişi) ağır kayıplar verdi; 4 kişi öldü ve bir düzineden fazla kişi de yaralandı. "Daha önce sessiz günleri sevmezdim, çünkü henüz ölümü görmemiştim" diyor Tsirkul atış pozisyonunda: "Ama onu (Netailove'de) gördüğümden beri, sessiz olması gürültülü olmasından daha iyidir diyorum. O zamandan beri, sık sık zırhım ve miğferimle uyuma ihtiyacı hissediyorum, şaka yapmıyorum. Çok şaka yaparım ama bu sefer değil."

Ukrayna ordusu yeni piyade kıtlığıyla boğuşurken, üst komuta kademesinin elindeki insan gücünü nasıl kullandığı konusunda giderek daha fazla inceleme yapılıyor. Hatalar yapıldığında veya kaynaklar yanlış kullanıldığında, bunun bedeli Ukrayna piyadesinin gereksiz yere kaybedilmesiyle ölçülüyor; buradaki adamlar ise bu duruma çok aşina. "Oraya transfer edildik ve sonra öylece geri döndük" diyor Dinia, Netailove’deki günleri hatırlarken: "Geride kalanlar, demek istediğim. Bazı adamlar orada yattı ve kalkmadı... Hepsi iyi adamlardı, savaşçılardı, gerçekten"

Ülkenin merkezindeki Kirovohrad Oblastı'ndan olan Dinia'nın 19 yaşında bir oğlu var. Dinia, "Ona bu konuda ne söyleyebilirim ki? Gencecik hayatında bir savaş gördü. Ben sadece onun hayatının burada son bulmaması için elimden geleni yapacağım" diyor. Sürekli topçu ateşi ve dron atışları karşısında sığınacakları uygun bir yere sahip olmak her zamankinden daha fazla önem taşıyor; sıfırdan başlayarak zaman kaybetmemeliler. 35 derecelik sıcakta gövdelerine kadar soyunan iki adam, elektrikli testereyle kaba bir şekilde keserek yeni ahşap döşeme yapıyor.

Jitomir doğumlu 42 yaşındaki Koks, kel kafalı ve uzun, motorcu sakallı bir adam. Savaşın büyük bölümünü Donetsk Oblastı'nın bu kesiminde geçirdi. Önce ayrı bir keşif taburunda görev yapan komutan, bir yıl önce komutanlarıyla yaşadığı kişisel anlaşmazlığın şiddete dönüşmesi üzerine ceza olarak piyadeye gönderildi.

"İnsanlar piyadenin kötü olduğunu söylüyor ama ben burayı tercih ediyorum" diyor. "Bu tugaydaki komuta iyi, biz onları anlıyoruz ve onlar da bizi anlıyor gibi görünüyor. Burada kendinizi kullanılmış hissetmiyorsunuz, sanki bir insanmışsınız gibi davranılıyor."

Koks'un daha önceki deneyimleri ve güçlü iletişim tarzı, onun bu pozisyona en üst düzey yönetici olarak seçilmesini sağlamış: "Fena değil, beğendim. Evet, bizi öldürüyorlar ama yine de..." derken konuşması yavaşlıyor: "Son ekmeğinizi veya son su damlanızı mevzilerde paylaştığınızda, çünkü bize ikmal yapamıyorlar, kendinizi cehennemin ortasında bulduğunuzda, gerçek kardeşlerinizin kim olduğunu, gerçek adamların kim olduğunu anlarsınız. Gerçek adamlar burada olanlardır."

Buradaki birliğin komutanı Chermet, sorumluluğu altındaki adamlara duyduğu ilgi ve alakayı dile getiriyor. Ancak bu özenle birlikte, bu savaşın acı gerçekliğine bağlı kalma ihtiyacı da ortaya çıkıyor; şu an için, içinde bulundukları durumdan hemen çıkmanın bir yolu olmadığı bilincinde olmak gerekiyor.

"Fiziksel ve zihinsel olarak biraz yorgun olduklarını görüyorsunuz ama ne yapabilirsiniz ki, geri çekilemeyiz. Herkes bunu anlıyor ve düşmanın daha ileri gitmesini önlemek için ellerinden geleni yapıyorlar" diyor.

Komutanın sözleri, geceyi sıfır noktasında geçiren Tsirkul'la aynı duyguyu yansıtıyor: "Dürüst olmak gerekirse, özellikle çok yakında saldırabileceklerini söylediklerinde, burada durum gerçekten korkutucu oluyor. Şimdilik tutuyoruz, yarın ve sonrasında da devam edeceğiz sanırım... Yani yaşadığımız sürece."

Bombardımanla birlikte harabeye dönüşen Çasiv Yar.

Ukrayna kenti Konstantinivka.